Uwarunkowania przyrodnicze Gminy Studzienice

O malowniczości krajobrazów gminy Studzienice decyduje duże zróżnicowanie rzeźby terenu, duża jeziorność i lesistość.

Gminę Studzienice wyróżnia wyjątkowo wysoka lesistość – 67,2%, duży udział wód powierzchniowych – 4,6% oraz stosunkowo niski udział użytków rolnych – 23,2%. Położenie gminy na obszarze dwóch bardzo różnych regionów fizycznogeograficznych – Pojezierza Bytowskiego i Równiny Charzykowskiej, rozdzielonych pasmem wzgórz głównego wododziału pomorskiego oraz istniejąca struktura użytkowania warunkują możliwości rozwoju przestrzennego na jej terytorium.

Gminę charakteryzuje również duża liczba jezior – ponad 50 zbiorników o powierzchni większej od 1 ha. Ich łączna powierzchnia całkowita wynosi 726,6 ha. W granicach gminy jest 29 jezior o powierzchni 1-5 ha, 8 jezior o powierzchni 5-10 ha, 13 jezior o powierzchni 10-50 ha, jedno jezioro o powierzchni 50-100 ha (północna część jez. Somińskiego) oraz jedno jezioro o powierzchni powyżej 200 ha (Studzienickie).

Szczególnej ochrony wymagają ponadto zlewnie podatnych na degradację unikalnych jezior lobeliowych: Cechyńskie Małe, Cechyńskie Wielkie, Pipionek, Łąkie, Glinowskie, Czarne Dąbrówko. Jeziora lobeliowe charakteryzują się bardzo czystą wodą oraz unikatową roślinnością.

Naturalne zarastanie, niewielkich bezodpływowych jezior dystroficznych, tzw. „sucharów”, okolonych nasuwającym się na taflę pyłem torfowców prowadzi do powstanie niewielkich torfowisk, które są charakterystyczne dla krajobrazu zalesionych obszarów gminy.

Teren gminy Studzienice jest interesujący pod względem ornitologicznym. Według inwentaryzacji i waloryzacji przyrodniczej gminy napotkano łącznie 120 gatunków ptaków, w tym 107 objętych ochroną ścisłą, 4 objęte ochroną częściową oraz 9 gatunków łownych o różnych okresach polowań. Z ogólnej liczby gatunków 113 uznano za lęgowe lub prawdopodobnie lęgowe. W jej granicach gniazdują 4 gatunki ptaków zagrożone globalnie (bocian biały, kania ruda, bielik, kulczyk), 15 zagrożonych w Europie (bocian czarny, błotniak stawowy, orlik krzykliwy, żuraw, puchacz, włochatka, zimorodek, dzięcioł czarny, lerka, świergotek polny i gąsiorek, a z dodatkowych gatunków zagrożonych: brzegówka, pokląskwa, trzciniak i srokosz), 7 nielicznych w kraju i 8 w regionie oraz 5 wpisanych do ―Polskiej czerwonej księgi zwierząt. Za zalatujące można uznać: 3 gatunki zagrożone w Europie, jeden nieliczny w kraju, 3 w regionie oraz 2 wpisane do ―Polskiej czerwonej księgi zwierząt. Wyjątkowe znaczenie ma stwierdzenie gniazdowania gatunków objętych szczególnymi środkami ochronnymi i wymienionych w załączniku Nr I do Dyrektywy Rady 79/409/EWG z dnia 2 kwietnia 1979 ro-ku w sprawie ochrony dzikich ptaków tj.: bociana czarnego, bociana białego, kani rudej, bielika, orlika krzykliwego, błotniaka stawowego, żurawia, puchacza, włochatki, zimorodka, dzięcioła czarnego, lerki, świergotka polnego i gąsiorka oraz zalatywania rybołowa i rybitwy rzecznej. Terenami szczególnie ważnymi dla ptaków są jezioro Fiszewo z okolicznymi łąka-mi, łąki między Koźlicami a Sominami, mała wyspa na jez. Somińskim (pierwsza od wsi Sominy), stawy w Bukówkach, jezioro Gromadzkie z okolicznymi terenami podmokłymi11 Na terenie gminy Studzienice stwierdzono 42 gatunki ssaków, w tym 18 objętych ochroną ścisłą, 13 łownych o różnych okresach polowań i 11 pozbawionych ochrony. Pośród występujących ssaków nocek Natterera, nocek rudy, mroczek późny, karlik większy, borowiec, gacek brunatny i wydra europejska zaliczone zostały do ściśle chronionych gatunków fauny wymienionych w załączniku Nr II do Konwencji o ochronie gatunków dzikiej fauny i flory europejskiej oraz ich siedlisk. Wydra należy do gatunków będących przedmiotem zainteresowania Wspólnoty Europejskiej, których ochrona wymaga wyznaczenia specjalnych obszarów ochrony i wymienionych w załączniku Nr II do Dyrektywy Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 roku w sprawie ochrony siedlisk naturalnych oraz dzikiej fauny i flory. Jej siedliskiem jest rzeka Kłonecznica pomiędzy jeziorami Ryńskim i Małym oraz poniżej jeziora Kielskiego, a także okolice jeziora Lipuszek. Nocek Natterera, nocek rudy, mroczek późny, karlik malutki, karlik większy, borowiec i gacek brunatny zaliczone zostały do gatunków będących przedmiotem zainteresowania Wspólnoty Europejskiej, które wymagają ścisłej ochrony i wy-mienionych w załączniku Nr IV do powyższej Dyrektywy. Rzęsorek mniejszy i popielica wpisane zostały do ―Polskiej czerwonej księgi zwierząt. Na terytorium gminy bytuje również 8 gatunków płazów. Wszystkie objęte są ochroną ścisłą. Tereny szczególnie ważne dla płazów to: jeziora Gromadzkie i Fiszewo – godowiska ropuchy szarej i żab oraz stawy w Bukówkach – ważne godowisko kumaków nizinnych i żab. Spośród 9 gatunków gadów występujących w Polsce, w gminie Studzienice stwierdzono 4 gatunki (jaszczurka zwinka, jaszczurka żyworodna, padalec zwyczajny, żmija zygzakowata) – wszystkie one podlegają ochronie ścisłej.

Teren gminy Studzienice wyróżnia się nagromadzeniem walorów przyrodniczych, a występowanie licznych obiektów cennych przyrodniczo potwierdza „Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza gminy Studzienice.

Spośród form ochrony przyrody na obszarze gminy utworzono do 2008 roku jeden rezerwat przyrody oraz dwa obszary specjalnej ochrony ptaków, zaliczane do Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000 (ESE N2000). Ponadto dwa fragmenty północno zachodniej części gminy stanowią skrajną część otuliny Parku Krajobrazowego Dolina Słupi. Zaawansowany jest proces tworzenia specjalnych obszarów ochrony siedlisk Natura 2000.

Rezerwat przyrody Jez. Cechyńskie Małe utworzony zarządzeniem MLiPD z dnia 11 kwietnia 1985 w sprawie uznania za rezerwaty przyrody (MP. Nr 7, poz. 60, § 8). Przedmiotem ochrony jest jezioro lobeliowe o powierzchni 49,05 ha z reliktową roślinnością. Występują tu wszystkie gatunki wskaźnikowe tego typu zbiorników wodnych, tzn. stroiczka wodna Lobelia dortmana, poryblin jeziorny Isoëtes lacustris i brzeżyca jednokwiatowa Litorella uniflora. Cechy jeziora lobeliowego są dobrze zachowane. Może być ono jednak zagrożone rozległymi rębniami w otoczeniu. Rezerwat nie ma planu ochrony. Na terenie rezerwatu obowiązują zakazy określone ustawą z dnia 16.04.2004 o ochronie przyrody z późn. zm.

Obszary specjalnej ochrony ptaków sieci Natura 2000, utworzone w celu ochrony populacji dziko występujących gatunków ptaków to:

Wielki Sandr Brdy (kod PLB220001) utworzony na mocy rozporządzenia MŚ z dn. 21.07.2004 (Dz. U. Nr 229, poz. 2313 oraz z 2007 r. Nr 179, poz. 1275). Powierzchnia ostoi na terenie gm. Studzienice – 239,0 ha (0,6% powierzchni całkowitej OSOP).

Bory Tucholskie – utworzony na mocy rozporządzenia MŚ z dn.27.10.2008 (Dz. U. Nr 198, poz.1226). Powierzchnia ostoi na terenie gm. Studzienice – 10 182,6 ha (3,2 % powierzchni całkowitej OSOP).

Przedmiotem ochrony obszarów specjalnej ochrony są gatunki ptaków oraz ich naturalne siedliska.

Specjalne obszary ochrony siedlisk Europejskiej Sieci Ekologicznej NATURA 2000. Przedmiotem ochrony są wytypowane siedliska ważne dla zachowania różnorodności biologicznej kontynentu europejskiego, w tym kwaśne i żyzne buczyny, grądy subatlantyckie, śródlądowe pomorskie kwaśne dąbrowy, brzeziny i bory bagienne, lasy nadrzeczne – łęgi olszowe, olszowo-jesionowe, jeziora oligotroficzne – lobeliowe, naturalne jeziora dystroficzne, naturalne jeziora eutroficzne, starorzecza, jeziora ramienicowe, rzeki ze zbiorowiskami jaskrów wodnych, torfowiska przejściowe, torfowiska zasadowe, żywe torfowiska wysokie, łąki świeże użytkowane ekstensywnie, zmiennowilgotne łąki trzęślicowe. Cztery spośród pięciu projektowanych na obszarze gminy ostoi siedliskowych zatwierdzono dotychczas decyzjami Komisji Europejskiej z dnia 13.11.2007 i z 12.12.2008 r. jako posiadające znaczenie dla Wspólnoty. Są to:

Bytowskie Jeziora Lobeliowe (PLH220005). W granicach gminy Studzienicy leży 105 ha (około 42% tego obszaru);

Sandr Brdy (PLH220026) – w granicach gminy Studzienicy leży około 1,7% tego obszaru. Jego granice mogą być jeszcze korygowane;

Studzienickie Torfowiska (PLH220028) – cały obszar o powierzchni około 175 ha leży w granicach gm. Studzienice;

Dolina Stropnej (PLH220037) – powierzchnia ostoi na terenie gm. Studzienice około 60 ha (6,2% powierzchni całkowitej SOOS);

Ostoja Zapceńska (PLH 22_02) obejmująca na terenie gm. Studzienice 1656,7 ha (około 43,5% powierzchni całkowitej) – m. in. z jeziorami eutroficznymi, dystroficznymi, ramienicowymi, torfowiskami, rzekami ze zbiorowiskami jaskrów wodnych i stanowiskami wydry i bobra, to obszar potencjalny umieszczony na liście Ministra Środowiska z maja 2009 r. zatwierdzonej przez Radę Ministrów 28.10.2009 r,, przekazanej do Komisji Europejskiej.

Pomnik przyrody – głaz narzutowy o obwodzie 10,8 m zlokalizowany w oddziale 150d w obrębie Bytów Nadleśnictwo Bytów jest obecnie jedynym obiektem chronionym w tej formie na terenie gminy. Umieszczony w rejestrze wojewódzkim pod nr 61(S) (Orzeczenie WRN Koszalin nr 19/05 z 1971 r). Przepisy ochronne w sprawie pomników przyrody wprowadzają lokalne ograniczenia dla zagospodarowania przestrzennego nieistotne w skali gminy.